Predyspozycje do sportu: czym są, jak rozpoznać?

Często można usłyszeć, jak trenerzy mówią że ktoś ma wrodzone predyspozycje do sportu. Czasem są to predyspozycje genetyczne do uprawiania sportów siłowych, lekkiej atletyki czy gimnastyki. Czym są predyspozycje, jak je rozpoznać oraz czy ich brak determinuje naszą sportową ścieżkę? O tym wszystkim mam nadzieje dowiecie się z tekstu poniżej.

Predyspozycje do sportu ogólnie

Wiele cech fizycznych pomaga określić zdolności sportowe danej osoby, oraz potencjał ich rozwoju. Na potencjał genetyczny danej osoby ma wpływ przede wszystkim siła mięśni szkieletowych i dominujący rodzaj włókien, które w nich występują. Mięśnie szkieletowe składają się z dwóch rodzajów włókien mięśniowych: włókien wolnokurczliwych i włókien szybkokurczliwych.

Wolnokurczliwe włókna mięśniowe, jak sama nazwa wskazuje kurczą się powoli, ale mogą pracować przez długi czas bez zmęczenia. Tego typu włókna są szczególnie ważne w sportach wytrzymałościowych, takich jak bieganie długodystansowe czy kolarstwo.

Szybkokurczliwe włókna mięśniowe kurczą się szybko, ale także szybko się męczą; włókna te są dobre do sprintów i innych aktywności wymagających mocy lub siły. Duża ilość włókien szybkokurczliwych jest konieczna do uzyskania dobrych wyników w sportach takich jak podnoszenie ciężarów, rzut oszczepem, skok w dal itp.

Inne cechy determinujące maksymalne możliwości sportowe danej osoby obejmują maksymalną ilość tlenu, jaką organizm może dostarczyć do swoich tkanek (wydolność tlenowa), masę mięśniową, wzrost i proporcje kostne, elastyczność, koordynację, zdolności intelektualne i osobowość, a także historia przeszłych urazów.

Jaką przewagę dają predyspozycje genetyczne?

Wiele cech pożądanych w sportach (jak np. wzrost, budowa atletyczna) wykazuje cechy dziedziczenia. Naukowcy zdefiniowali też dwa geny, które są traktowane jako predyspozycje genetyczne – są powiązane z ponadprzeciętnymi wynikami sportowymi [1], są to:

• ACE I/D – polimorfizm insercyjno-delecyjny I/D w genie ACE jest wiązany z ponadprzeciętnymi wynikami w sportach wytrzymałościowych
• ACTN3 R577X – polimorfizm w tym genie jest wiązany z ponadprzeciętną zdolnością generowania siły i mocy

Badania nad tymi genami trwają, jednak o ile ich występowanie u sportowców zawodowych jest znacznie częstsze niż u ogółu populacji, o tyle brak tych “predyspozycji” nie przekreśla w żaden sposób szans na rozwój sportowy, więc nie biegnij od po test genetyczny ;).

Wpływ budowy ciała na możliwości sportowe

Osoby wysokie i szczupłe tradycyjnie mają przewagę w pewnych sportach, takich jak siatkówka czy wiele dziedzin lekkiej atletyki – jak skok wzwyż czy skok o tyczce. W przypadku koszykówki poza ponadprzeciętnym wzrostem potrzeba też atletycznej budowy ciała, a w przypadku podnoszenia ciężarów przewagę mają osoby stosunkowo niskiego wzrostu. Są też dziedziny sportu, w których wzrost nie gra aż tak dużej roli, jak np. w przypadku sprinterów, którzy wśród mężczyzn mieszczą się w przedziale od 168 do 191 cm wzrostu i 152 do 182 cm wśród kobiet [2]

W poniższej tabeli znajdziesz przeciętny wzrost wśród czołowych zawodników w wybranych dyscyplinach sportu na podstawie danych z Olimpiad z ostatnich 20 lat.

Czy można rozpoznać predyspozycje genetyczne gołym okiem?

W pewnym sensie tak. Możemy rozpoznać dosyć łatwo, czy ktoś ma duży udział włókien szybkokurczliwych, i posiada wydajny układ nerwowy kontrolujący ruch. Taka osoba będzie naturalnie skoczna, silna i zręczna. Możemy też w pewnym sensie rozpoznać osobę predysponowaną do sportów wytrzymałościowych po tym, że czynności takie jak chodzenie po schodach, po górach czy truchtanie nie wywołują zauważalnego zmęczenia. Możemy swoje podejrzenia później potwierdzić za pomocą badania ergospirometrycznego, które pozwoli nam określić zarówno naszą wydolność tlenowa (VO2 Max) jak i wydajność ruchową.

Proste wytłumaczenie wpływu predyspozycji genetycznych na wyniki

Załóżmy, że mamy jakiś ustalony cel. Niech to będzie złamanie czasu 3 godzin w maratonie, czy przysiad z 3-krotnością masy naszego ciała. I teraz – wyobraź sobie, że zamieniasz ten swój cel na drzewo, a siebie w drwala. Im większe są Twoje predyspozycje, tym lepsze narzędzie dostajesz do ścinania tego drzewa, ale ostatecznie to nawet najgrubszego świerka możemy ściąć tak piłą łańcuchową jak i małą siekierką, tylko tą siekierką zajmie nam to zdecydowanie więcej czasu, i będzie wymagało większej ilości poświęceń.

Predyspozycje antropometryczne do sportów siłowych

W przypadku popularnych sportów siłowych, takich jak trójbój czy dwubój o potencjale siłowym decyduje nie tylko udział włókien szybkokurczliwych w budowie naszych mięśni, wzrost i waga, ale także długość kończyn, relatywna długość kości oraz budowa naszych mięśni. W większości przypadków, podczas konkurencji w danej grupie wagowej (we wszystkich sportach siłowych stosuje się grupy wagowe podczas zawodów) przewagę ma osoba niższa, jednak zagłębiając się w temat głębiej, często to proporcje ciała są decydujące.

W sportach siłowych to długi tułów i relatywnie krótkie kończyny daje przewagę w większości przypadków. Ten zestaw cech, w połączeniu z dużym udziałem włókien szybkokurczliwych, jest traktowany jako predyspozycje genetyczne do dźwigania. Zasadnicze znaczenie ma tu fizyka – osoba z krótszymi nogami wykonuje krótszy ruch np. w przysiadzie, a przyczepy mięśni są bliższe sobie, przez co mają większą możliwość generowania siły. Oczywiście możemy rozbijać to na poszczególne elementy, i stwierdzić że np. osoba z długim tułowiem, relatywnie krótkimi nogami i długimi rękami będzie miała dobre predyspozycje do rwania, przysiadu czy martwego ciągu, ale fakt posiadania długich rąk będzie wymagał dostosowania chwytu w podrzucie i będzie stanowić utrudnienie w wyciskaniu leżąc. Uogólniając, osoby wysokie lub posiadające długie kończyny są niejako skazane na rywalizację w najcięższych kategoriach wagowych, bo tylko takie dają im szanse uzyskania dobrych rezultatów.

W przypadku zawodników dwuboju, parę lat temu przeprowadzono zestawienie optymalnego wzrostu dla danej kategorii wagowej. W przypadku mężczyzn, idealny wzrost w nieaktualnej juz kategorii do 77 kg to 165 cm, w kategorii do 94 kg – 172 cm, a w kategorii do 105 kg – 176 cm.
W przypadku kobiet startujących w kategorii do 58 kg idealny wzrost wynosił 154 cm, kategorii do 63 kg – 157 cm, kategorii do 75 kg – 163 cm. Średnie odchylenie wzrostu zawodników i zawodniczej od podanego parametru optymalnego mieściło się w zakresie +/- 3 cm [3]

Predyspozycje to jednak nie wszystko

Na nasze obecne możliwości sportowe mają duży wpływ także… nasi rodzice i nauczyciele z czasów młodości, a raczej ich podejście do naszych aktywności. Jeśli w młodym wieku próbowaliśmy różnych sportów, byliśmy aktywni – w późniejszym wieku trening jest zwyczajnie łatwiejszy, ponieważ wykształciliśmy cechy motoryczne o których naukę w późniejszych latach jest zwyczajnie trudno.
Niezależnie od tego, jakie predyspozycje genetyczne zostały nam przekazane kluczowe do osiągnięcia sukcesów sportowych są cechy charakteru, które możemy w dużej mierze kształtować. Umiejętność skupienia się na celu, podporządkowania jego realizacji swoich działań i radzenia sobie z porażkami, których na drodze sportowej jest zwykle więcej niż zwycięstw są nieocenione. Jeśli czytając ten artykuł masz 20-30-40 i więcej lat, prawdopodobieństwo że skończysz na olimpiadzie jest zerowe. To nie znaczy jednak że nie możesz osiągnąć sukcesów w uprawianych przez Ciebie sportach – niezależnie czy celujesz w trening siłowy, bieganie czy kolarstwo. Musisz tylko przygotować grunt do tych sukcesów.

6 rad by osiągnąć swój potencjał

Jeśli zależy Ci na sukcesie w danym sporcie, możesz skorzystać z poniższych rad aby zrealizować swoje cele i wykorzystać swój potencjał, niezależnie jakie predyspozycje do sportu posiadasz.

1. Rób co trzeba (WIT – “whatever it takes“)

Nie walcz z rzeczywistością. Jeśli biegasz maratony, zadbaj o dietę i niski poziom tkanki tłuszczowej by dźwigać ze sobą jak najmniej. Jeśli trenujesz siłowo pogódź się z tym, że Twoja optymalna forma zawodnicza niekoniecznie będzie współgrała ze swoim wyobrażeniem o Twojej idealnej sylwetce. Walcz ze swoimi słabymi punktami, niezależnie od tego czy oznacza to że będziesz musiał/a wprowadzić w rutynę treningową stretching, cofnąć się w treningu o kilka kroków by naprawić słabsze ogniwa czy ograniczyć bieganie na kilka tygodni by poprawić stabilność i wzmocnić pośladki.

2. Regeneruj się równie solidnie jak trenujesz

Trening ma złamać homeostazę organizmu, i zmusić ciało do adaptacji, czyli dostosowania się do nowych bodźców. Żeby to jednak nastąpiło, nasze ciało musi mieć możliwość regeneracji. Traktuj sen jako priorytet, korzystaj w miarę możliwości z usług fizjoterapeuty lub masażysty, korzystaj z sauny. Nie bój się zrobić sobie dzień wolny, kiedy Twoje ciało tego potrzebuje.

3. Daj sobie czas

Niezależnie od talentu i predyspozycji z jakimi przyszliśmy na świat, bycie w czymś naprawdę dobrym wymaga czasu. Nie ustalaj sobie nierealnych celów, których niezrealizowanie będzie wywoływało w Tobie frustrację. Miej cel przed oczami, ale ciesz się drogą, która Cię do niego prowadzi.

4. Daj ciału dobre paliwo

Dieta jest kluczowa dla osiągnięcia sukcesu sportowego. Niezależnie od tego czy jesteś trójboistą startującym w najcięższych kategoriach wagowych czy biegaczem, jeśli w Twojej diecie będzie brakowało białka, witamin czy minerałów, organizm nie pozwoli Ci rozwinąć skrzydeł. Pamiętaj zarówno o tym, by zapewnić ciału odpowiednią podaż kalorii (1700 kcal u regularnie trenującej kobiety ani 2200 kcal u trenującego mężczyzny to NIE JEST odpowiednia podaż kalorii), ale też by pochodziły one z nisko przetworzonej żywności.

5. Nie rozkojarzaj się

Instagramowi influencerzy co chwilę wrzucają jakieś cudowne sposoby na poprawienie przysiadu w 3 tygodnie, zrzucenie 10 kilogramów w miesiąc czy wypracowanie sześciopaka w 10 dni. Nie naśladuj swoich idoli, bo zwykle to co widzisz na sieci to czubek góry lodowej, i to że jakiś kolarz skakał z bosu na piłki nie oznacza, że tak faktycznie wyglądały jego przygotowania do sezonu rowerowego. Raczej miało to na celu zebranie lajków i nabicie zasięgów. Pamiętasz anegdotę o ścinaniu drzewa? Jeśli będziesz rozkojarzonym drwalem, będziesz “tłuc” siekierką czy piłą po całej wysokości pnia, a czasem nawet i drzewo pomylisz.

6. Znajdź sobie odskocznię.

Niezależnie od tego co trenujesz, potrzebujesz alternatywy, która pozwoli Ci zająć się czymś poza pracą i treningiem. Możesz spróbować nauczyć się czegoś nowego – niesportowego, np. grać na gitarze, możesz wybierać się na wędrówki górskie (jeśli potrzebujesz inspiracji – polecam mój drugi projekt Informator Górski), możesz zapisać się na kółko plastyczne. Cokolwiek, co da Ci radość poza Twoim głównym sportem.

Jeśli uważasz że materiały zawarte ma stronie są wartościowe, możesz wesprzeć Fitnessowy.NET na kilka różnych sposobów, z których najprostszym jest dokonanie dowolnego zakupu na Amazon za pośrednictwem linków umieszczonych na portalu. Więcej sposobów wspierania rozwoju strony znajdziesz w dziale wsparcie..
Dzięki przychodom z tych źródeł serwis jest bezpłatny i pozbawiony irytujących reklam.

W końcu dobra promocja na pistolety do masażu

Od początku roku rzadko zdarzały się dobre okazje, by kupić solidny pistolet do masażu w dobrej cenie. Pomijając jeden czy dwa dni na początku lutego,…

Sprawdź W końcu dobra promocja na pistolety do masażu

GoPro 10 w świetnej cenie na Amazon.pl

Dzisiaj na Amazon.pl pojawiła się nowa cena na kamerę GoPro 10, która obecnie jest wyceniana na niecałe 1295 złotych. To około 200 złotych poniżej przeciętnej…

Sprawdź GoPro 10 w świetnej cenie na Amazon.pl